VII.

Boczkowie

Kontynuując naszą opowieść o mieszkańcach Dziewul tym razem przyjrzymy się rodzinie Boczków, żyjącej w tej wsi w nieprzerwanym ciągu od roku 1768.  To rodzina przez cały wiek XVIII okreslana jako laboriosus, lecz bardzo prawdopodobne jest, że są to przedstawiciele Krasuskich o takim przydomku; już w II połowie XVII wieku znikają Krasuscy z takim przydomkiem i na terenie Smolanki pojawiają się tylko Boczkowie; Smolanka jest ich gniazdem; supozycja, że Boczkowie pochodzą od Jana Boczka, chłopa pańszczyźnianego z Dziewul, byłaby prawdopodobna, gdyby właściciel tegoż Jana miał też część w Smolance; jednak dojrzali przedstawiciele Boczków są w Smolance już w XVII wieku i Jan Boczek nie może odpowiadać za pokaźną liczbę Boczków żyjących w owym czasie.

Jak pokazują akta parafialne zbuczyńskie, Boczkowie przez 50 lat, od 1724 do 1768, w Dziewulach nie zamieszkiwali. Natomiast byli stale obecni, począwszy od wieku XVII w Smolance.[1] Nigdzie indziej poza pobytami incydentalnymi nie są odnotowywani. Smolankę należy przeto uznać za ich gniazdo rodowe. W wieku XVII obok Boczków istnieją też w Smolance Krasuscy-Boczkowie. Ci drudzy są szlachtą, ci pierwsi chłopami. Jako szlachcic odnotowany jest, przy okazji jako ostatni w ogóle, Maciej Boczek z Dziewul. To rok 1724, ostatni rok pobytu Boczków z pierwszej fali Boczków z Dziewul. Po nim następuje prawie 50-letni okres ich zniknięcia. Lecz Boczkowie nie znikają ze Smolanki nigdy.

W roku 1768 pojawia się druga fala tej rodziny, zapoczątkowując ich linię żyjącą do dzisiaj w Dziewulach. Druga fala przybyła ze Smolanki w osobach dwóch kuzynów, Joachima i jego brata stryjecznego Jana, syna Wincentego. Wincenty i Joachim byli najprawdopodobniej synami Jakuba, lecz synami przyrodnimi Tyle mówi nam filiacja.

Co sprowadziło Boczków do Dziewul? To sfera domysłów. Należy wszelako zauważyć, że czas ich pojawienia się odpowiada czasowi pojawienia się w Dziewulach dwóch innych rodów, przybyłych spoza. Mowa tu o Gilach, przybyłych z Jasionki, i Paciorkach, przybyłych z Koziestanów. Prawdopodobnie powód tego jest ten sam, albowiem gdyby przyjąć niezależność tych zdarzeń, oraz takich zdarzeń w ogóle, to zdarzenia takie byłyby słabo skorelowane z czasem tych zdarzeń. Tymczasem istnieje silna korelacja. A zatem wydaje się, że istnieje czynnik wspólny za to odpowiedzialny. Przypuszczam, że jest nim uczynienie z Dziewul rezydencji, dokonane, jak się zdaje na przełomie lat 70-80-tych XVIII wieku.[2] Gilowie byli czeladzią dworską w Jasionce, a Paciorkowie szewcami. Wiadomo także, że w latach 90-tych tego samego wieku, Boczkowie byli czeladzią pracującą w folwarku w Smolance, a jeden z nich nawet administrował tym folwarkiem. W tym samym okresie pojawia się Boczek w Koziestanach.

Skądinąd wiadomo też, że Smolanka była folwarkiem w dobrach Ksawerego Jasińskiego, także w Okninach, jak i Zabłociu. Tam też w interesującym nas okresie pojawia się Boczek. Nie wydaje się by był to przypadek.

Wszyscy znani Boczkowie w tym czasie są przedstawicielami jednej rodziny, niewątpliwie ze sobą spokrewnnionymi. Występują jako kumowie czy świadkowie wydarzeń mających miejsce wśród Boczków. Pojawiają się we wsiach, w których mieszkają inni Boczkowie. Przemawia to silnie za ich pokrewieństwem. Pozwala to na skonstruowanie drzewa genealogicznego. Ponieważ wszelako brakuje księgi urodzeń z lat 1749-1757, niektóre filiacje nie są pewne, niemniej jednak bardzo prawdopodobne.

W historii Boczków był krótki czas, gdy próbowano używać nazwiska Boczkowski. Próba okazała się nieudana.

Pod koniec XVIII wieku Boczkowie zamieszkiwali dwie wsie, Smolankę, ich gniazdo pierwotne, oraz Dziewule. Boczek z Oknin, mowa o Walerianie, trzecim z synów Jakuba, powrócił do Smolanki.

Przedstawione poniżej tablice genealogiczne obejmują tylko osoby, które dożyły wieku dojrzałego. Określenie: f.np. oznacza filiację niepewną; znak # małżeństwo. W celu uproszczenia tablic, zawierać one będą tylko filiacje, każda osoba będzie miała przypisany jej numer (mężczyzna), lub literę (kobieta). Pozwoli to na konstruowanie biogramów – w miarę napływu informacji będą mogły one być uzupełniane. Taki sposób przedstawiania umożliwi osobom zainteresowanym ich własne badania genealogiczne.

Biogramy do tablicy 1

1. Jakub – właściwy protoplasta Boczków; urodził się zapewne pod koniec XVII wieku, wszystko wskazuje, że w Smolance. Prawdopodobnie był synem Michała i Agnieszki. Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Małgorzata, która zmarła po roku 1746, a przed 1758. Drugą żoną była Katarzyna; była nią już w roku 1758. Nazwisk rodowych obu żon nie znamy. Wiele wskazuje na to, że Jakub zmarł niedługo po roku 1758 w Smolance. Oprócz 4 uwzględnionych w tablicy synów miał jeszcze trzech innych Piotra, Jacka i Pawła, których losy są nieznane.

2. Franciszek – zapewne najstarszy syn Jakuba. Urodził się ok. 1740 w Smolance. Żoną jego była bliżej nieznana Franciszka, która zmarła w 1792. Pozwala to zakreślić ramy daty śmierci Franciszka na okres między 1774 a 1791. Spośród siedmiorga jego dzieci znane są losy trojga.

a. Franciszka Józefa – nadawanie dwojga imion w rodach ściśle chłopskich było nadzwyczajną rzadkością; być może jest to ślad przeszłości szlacheckiej Boczków. Najstarsza z córek Franciszka urodziła się w roku 1763 w Smolance. Wyszła za mąż w roku 1782 za Adama Mazura, chłopa z Oknin, gdzie osiadła. Data śmierci nie znana.

b. Krystyna Justyna – trzecia z córek Franciszka. Urodzona w roku 1768 w Smolance. Została żoną Józefa Gila w roku 1788, ówcześnie chłopa z Jasionki, syna Grzegorza, zubożałego Borkowskiego o przydomku Gil, który był rządcą na dworze Jasińskich w Jasionce. Jej starsza z dwóch córek, Marianna, została w 1816 roku żoną Jana Boczka z Dziewul, jej stryjeczno-stryjecznego brata. Zmarła w roku 1801 z powodu gorączki połogowej.

6. Wojciech – urodził się w roku 1773 w Smolance. Po ślubie z Marianną z Dziewulaków, z linii Dziewulaków-Bartłomiejowiców, mieszkał w Smolance.  Po śmierci żony wszedł ponownie w związek małżeński z Barbarą z Marczaków ze Smolanki.

Franciszek był ponadto ojcem Stanisława Fabiana, Klary, których losy pozostają nieznane, a także Marianny, która zmarła jako panna w wieku 20 lat.

3. Wincenty – prawdopodobnie syn Jakuba, a brat Franciszka (2), urodził się w Smolance między 1740, a 1745 rokiem. Był dwukrotnie żonaty, najpierw z bliżej nieznaną Marianną, a około 1787 z Krystyną z Cybulków, potomkinią już od dawna zubożałej odnogi Kurowskich o tym przydomku. Całe życie mieszkał w Smolance. Znamy kilkoro jego dzieci. Pewnych troje i troje bardzo prawdopodobnych.[3]

7. Jan I – pisany tak dla odróżnienia go od Jana II, jego bratanka, który podobnie jak on żył w Dziewulach. Urodził się w roku 1767 w Smolance. Ożenił się z Franciszką z Soczkiewiczów z Dziewul i osiadł tam. Jan I jest protoplastą Boczków z linii Wincentego w Dziewulach.

8. Szymon – urodził się w Smolance w roku 1787 z drugiej żony Wincentego. W roku 1809 zawarł związek małżeński z Klarą z Jędrzejowskich i był jednym z kontynuatorów Boczków w Smolance.

9.Wawrzyniec – urodził się około 1770. Był żonaty z Katarzyną z Jóźwiaków z Dziewul. Wkrótce po ślubie osiadł w Koziestanach. Był protoplastą Boczków z Koziestanów.

10. Ludwik – urodził się ok. 1775. Był mężem nieznanej bliżej Marianny. Jeden z kontynuatorów Boczków w Smolance.

11. Antoni – urodził się ok.1778. Był żonaty, najpierw z Ewą z Jóźwików, a potem z Zofią, bliżej nieznaną. Jeden z kontynuatorów Boczków w Smolance.
Wincenty miał ponadto córkę Mariannę, urodzoną w roku 1793. Losy jej pozostają nieznane.

Biogramy do tablicy 2 i 3

4. Joachim – kolejny syn Jakuba (1); nie wiadomo z której żony; urodził się ok. 1755-57 w Smolance. Pochodzenie jego żony Heleny jest nieznane, ale zapewne pochodziła z Dziewul. Joachim był pierwszym Boczkiem po wielu latach, który osiadł na stałe w tej wsi. Drugim był Jan I, bratanek Joachima. Od nich dwóch pochodzą Boczkowie z Dziewul.

c. Ewa – urodzona w roku 1783. W 1804 wyszła za mąż za ogrodnika dworskiego Józefa Porzutkę-Poruczyńskiego.

12. Jan II – pisany tak dla odróżnienia od Jana, swego brata stryjecznego, który także po małżeństwie osiadł w Dziewulach. Ożenił się w roku 1816 ze swoją stryjeczno-stryjeczną siostrą Marianną z Gilów z Jasionki, po swej matce Boczkówną. Zmarł w Dziewulach w roku 1831. Był ojcem przynajmniej pięciorga dzieci: Marcina (ur.1817), Agnieszki (ur.1821), Józefy (ur.1823), Anny (ur.1825) oraz Franciszka (ur.1830), który zmarł dzieckiem w 1833.

d. Marianna I – pierwsza z dwóch Mariann. Urodziła się w 1793. W 1816 roku została żoną Tomasza Laskowskiego, cieśli z Jasionki, który pracował dla dworu w tej wsi. Marianna I zmarła w roku 1827.

e. Marianna II – ta Marianna urodziła się w roku 1799. Wyszła w 1823 roku za mąż za Andrzeja Wszołka, przedstawiciela najstarszego w pełni udokumentowanego rodu chłopskiego w Dziewulach;

Joachim był ojcem jeszcze pięciorga innych dzieci, których losy pozostają nieznane. Byli nimi: Piotr (ur.1790), Antoni (ur.1795), Małgorzata (ur.1797) oraz bliźniacy Adam i Paweł (ur.1806).

5. Walerian; przedostatni lub ostatni z synów Jakuba, być może bliźniaczy brat Joachima. Przez przynajmniej 10 lat mieszkał, a zapewne i pracował na folwarku w Okninach. Zamieszkał tam dowodnie w 1782, zapewne jednak trochę wcześniej. Od 1793 widzimy go znów w Smolance. Zawarł związek małżeński z Katarzyną z Ilczyków, pochodzącą z chłopskiej rodziny już od początków XVIII wieku pracującą w dobrach wiśniewskich. Prawdopodobnie sąsiedztwo Wiśniewa sprzyjało znalezieniu tam żony. Miał kilkoro dzieci, z których znane są, jak na razie, losy tylko jednego.

13. Maciej – urodził się w roku 1797 w Smolance. W roku 1823 wziął ślub z Katarzyną z Suchodolaków, mieszkanką Szaniaw-Poniat.

Walerian miał ponadto: Mariannę (ur.1782), Helenę (ur.1786), Stanisława (ur.1787), Wincentego (ur.1789), Józefa (ur.1793 już w Smolance).

i. Magdalena – urodzona w 1796 w Dziewulach zawarła w 1816 związek małżeński z Tomaszem Witkowskim, pochodzącym z Wielkiej Michałowki w guberni lwowskiej, ekonomem na dworze w Dziewulach, pochodzenia szlacheckiego. Prawdopodobnie jako ceniony współpracownik Ksawerego Jasińskiego wraz z nim objeżdżał dobra stanowiące jego majątek. Być może resztę życia Magdalena spędziła w którymś  z nich (może w pow. Parczewskim?)

15. Andrzej – urodził się w 1798. Miał za żonę Ewę z Pyrków z Rówiec, pochodzącą z rodu chłopskiego, ale możliwe także, że z zubożałych Zdanowskich, którzy posługiwali się przydomkiem i nazwiskiem Perka i dzierżawili w pierwszej połowie XVII wieku Rówce – Perkowie zamieszkiwali już w XVII wieku Rówce, włościańską wieś, w której mieszkali robotnicy rolni pracujący w starościńskich i parafialnych dobrach zbuczyńskich (także w innych wsiach włościańskich tych dóbr – Karcze i Zbuczyn). Ślub miał miejsce w 1820.

j. Małgorzata – urodzona w roku 1802. Wyszła za mąż za Marcina Jóźwiaka, który pochodził ze znanego w II połowie XVIII wieku w Dziewulach rodu Adamczuków vel. Adamiaków, a który zmienił nazwisko na Jóźwiak. Nie należy mylić go z przedstawicielami starego, znanego już w wieku XVII rodu chłopskiego z Grodziska, znanych także w Dziewulach z tego okresu. Ślub miał miejsce w 1819.

Jan I miał ponadto: Wojciecha (ur.1792), Franciszkę (ur.1794), Pawła (ur.1805), Tadeusza (ur.1810 i zm.1810), a także Szymon (ur.1814, zm.1833 jako kawaler).

l. Marianna – urodziła się w Dziewulach w 1794. W 1816 została żoną Tadeusza Soczkowicza, chłopa dziewulskiego wywodzącego się od Stanisława Seweryniaka, którego syn Dionizy przybrał nazwisko Soczkiewicz, zapewne po swej matce Zofii z Soćków, córce Wawrzyńca, zakrystiana w kościele zbuczyńskim.

ł. Katarzyna – córka Ludwika (10) ze Smolanki. Urodziła się w roku 1803. Wyszła za mąż za chłopa dziewulskiego, Macieja Gochniaka w roku 1822.

Przedstawiony materiał badawczy jest pierwszym odcinkiem historii Boczków i będzie dalej kontynuowany, podobnie jak i innych rodów dziewulskich. Nie obejmuje wszystkich potomków, ale w miarę przybywania informacji biogramy, jak i drzewa genealogiczne będą uzupełniane.

VIII.

Paciorkowie i Gilowie

Tym razem zajmę się dwoma rodami, których pojawienie się w Dziewulach, obok Boczków, ma związek z rezydowaniem we dworze nowych właścicieli tej wsi, Jasińskich h. Rawicz. Przemawia za tym czas ich pojawienia się, a także wzajemne powiązania między tymi trzema rodami, ponadto związki z Jasionką.

Zacznę od Paciorków, albowiem mają oni wcześniej udokumentowane korzenie. Przodek jest znany już od wieku XVII i prawie na pewno miał pochodzenie szlacheckie. Gdy w roku 1703 pojawia się w Koziestanach nazywa się Adam Kłopotowski. Tego nazwiska używa do roku 1718, po czym zaczyna nazywać się Leszczak, być może używając patronimicznej formy przydomka jako nazwiska. W roku 1733 objawia się drugi z Paciorków. To Mikołaj używający także nazwiska Leszczak, lecz wkrótce zmienia nazwisko na Adamczuk. Te zmiany nazwiska pozwalają na przedstawienie prawdopodobnej filiacji. Nazwisko Adamczuk to prawdopodobnie patronimik wskazujący na pokrewieństwo Adama i Mikołaja, zapewne ten ostatni był synem Adama. Mikołaj od roku 1746 znów stał się Leszczakiem. Miał, jak się zdaje dwóch synów, którzy nosili różne nazwiska urodzeniowe. Jacek (ur.1737) urodził się jako Adamczuk, a Ludwik (ur.1746) jako Leszczak. Bracia wkrótce ujednolicili nazwisko. Najpierw przyjęli nazwisko Skuza; w jakiś czas później natomiast Paciorek.

Tak się miały rzeczy w wieku XVIII. Sprawę nazwisk traktowano beztrosko i bezceremonialnie. Dowolność nazwisk zastępowała regułę. Zobaczymy tę dowolność także na przykładzie rodu Soczkiewiczów i Laskowskich; w tym przypadku bracia nie ujednolicili formy nazwisk. Każdy pozostał przy swoim. Żaden z synów nie dziedziczył nazwiska ojca.

Wracając do Paciorków, dwaj bracia zamieszkiwali, Jacek w Koziestanach, a Ludwik w Smolance. W Dziewulach w roku 1779 osiadł Andrzej, prawdopodobnie trzeci brat. Wydaje się, że wszyscy trzej byli szewcami (dowodnie Jacek i Ludwik), zapewne więc ich ojciec Mikołaj też. Byłby zatem Andrzej pierwszym znanym z nazwiska szewcem w Dziewulach. Żoną Andrzeja była Elżbieta z Roczniewskich z Jasionki.

Paciorków wiązały z Dziewulami różne więzy. Ich liczne występowanie sugeruje, że Boczkowie, Paciorkowie i Gilowie byli czeladzią dworską, a Dziewule w owym czasie ośrodkiem dóbr. Dzieci Jacka i Ludwika masowo wiązali się z tą wsią. Marianna (ur.1772), córka Jacka była żoną Mikołaja Marczaka, wnuka pierwszego z Marczaków dziewulskich, przybyłych w 1715 jako poddani Szaniawskich. Michał (ur.1776), syn Jacka, został mężem Marianny z Marczaków, siostry Mikołaja. Oboje zamieszkali w Dziewulach. Prawie wszystkie dzieci Ludwika ze Smolanki osiadły też w tej wsi. Magdalena (ur.1777) dwukrotnie wychodziła za mąż; najpierw za Macieja Mazura, używającego też nazwiska Górski, pracującego też na dworze w Dziewulach, potem za Macieja Krzystyniaka, kolejnego pracownika dworskiego, przybyłego do Dziewul z Siedlec. Brygida (ur.1783) została żoną Szymona Krystyniaka, brata wspomnianego wyżej Macieja. Łucja (ur.1785) była żoną Marcina Gila. Tylko Marianna (ur.1786) osiadła po ślubie z Wojciechem Knapem, pracownikiem na dworze w Jasionce, w Jasionce. Syn Mateusz (ur.1799), mąż Katarzyny z Boguckich, kontynuował linię Paciorków w Smolance; Jakub (ur.1794) zmarł dzieckiem w 1799. Losy Anieli (ur.1796) pozostają nieznane.

Trzeci z braci Andrzej osiadł w Dziewulach przed 1779. Był protoplastą Paciorków w Dziewulach. Syn Marcin (ur.1779) kontynuował linię dalej poślubiając Franciszkę z Pietrzaków. Był ojcem trzech synów: Jana (ur.1801), Andrzeja (ur.1803) i Wojciecha (ur.1806). Córka Teresa (ur.1783) została matką dziecka nieślubnego Wawrzyńca (ur.1806), a w 1819 roku została poślubiona przez Grzegorza Kurowskiego, leśniczego dworskiego w Dziewulach. Losy Tomasza (ur.1790) są nieznane.

Ród Gilów to przedstawiciele czeladzi dworskiej z Jasionki, pod tym nazwiskiem występujący od roku 1738. Prawdopodobnie są to potomkowie szlachty zamieszkujących Jasionkę. W Jasionce mieszkali Borkowscy o tym przydomku. Pierwszy Gil to Sebastian, do roku 1748 określany jako szlachcic; od tego roku Gilowie byli określani jako chłopi. Wnuk Sebastiana Marcin, po ojcu Franciszku, (ur.1775) zamieszkał w Dziewulach stając się protoplastą Gilów z Dziewul. Ożeniony w 1800 z Łucją z Paciorków, o czym wspominałem przy Paciorkach, miał wiele dzieci.

Dodajmy także, że stryj Marcina Józef był mężem Krystyny z Boczków ze Smolanki. Analiza związków małżeńskich często pozwala na wyciągnięcie interesujących wniosków. Gilowie, Knapowie i Roczniewscy z Jasionki, Paciorkowie, Boczkowie i Boguccy (ponad wszelką wątpliwość rodzina szlachecka będąca już chłopami w XVII wieku) ze Smolanki oraz Marczakowie z Dziewul koligacili się między sobą. Moim zdaniem świadczy to o dość intensywnych kontaktach tych rodzin. Wyjaśnić to można tym, że wszystkie te rodziny należały do czeladzi dworskiej i pracowały dla dworu i folwarków.

Z tablicami genealogicznymi postanowiłem poczekać, aż będą one pomocne i konieczne.

K.Pawlak

IX.

powrót

Andrzej Boczek
boczeka@wp.pl

Copyright ©